Een dove muur spreekt

Als we vanmorgen al vroeg op pad gaan en over de Ulu Cami Cd. lopen, staan we opeens voor een enorme muurschildering op een pand grenzend aan een braak liggend stukje grond, waar ongetwijfeld ooit een appartementencomplex dan wel kantoorgebouw zal komen. 
Op de een of andere manier is het voor ons gelijk duidelijk dat de vrouw die op deze mural is afgebeeld niet zomaar iemand is. Daar is zij té uitgesproken voor, mede doordat de kunstenaar haar alleen maar in zwart en grijstinten heeft weergegeven in dit werk. Er staat een naam onder, Halet Çambel, wat klinkt als Turks. Toch lijkt zij niet Turks, met haar kortgeknipte kapsel en stoere uiterlijk. 

Natuurlijk willen we graag weten wie zij is en waarom zij zo’n mooi eerbetoon krijgt in Adana, dus vragen we het de eerste de beste voorbijganger. Deze kan ons meteen te vertellen dat Halet een wereldberoemde archeoloog is, maar verder weet hij het eigenlijk ook niet. Oh ja, het is in opdracht van de gemeente Adana gemaakt om de dove muur, zoals dat in Turkije genoemd wordt, op te leuken en zo de voorbijgangers met kunst in aanraking te laten komen. 
Als ik later verder zoek op internet, blijkt Halet inderdaad de bekendste archeoloog van Turkse komaf te zijn en de meest deskundige expert van de Hettitische beschaving. Daarnaast doet zij op twintigjarige leeftijd als lid van het meisjesschermteam mee aan de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, waar zij overigens weigert Hitler een hand te geven. Het team keert zonder medailles huiswaarts maar heeft wel aan de wereld getoond hoeveel het land is veranderd nadat het in 1923 een republiek is geworden. Dit dankzij de inspanningen van Mustafa Kemal Atatürk, die het land door allerlei maatregelen een westerse identiteit geeft.
Leuk feitje is nog dat Halet in 2004 op 88-jarige leeftijd de Prins Claus-prijs in ontvangst mag nemen.
Holger en ik zien in Hatay en Adana zó onwaarschijnlijk veel moois aan oudheidkundige vondsten in allerlei soorten en maten, wat voor ons dan ook een prima reden is om een stukje van ons blog te wijden aan de vrouw die hier zo’n enorm aandeel in heeft gehad.

Halet wordt in 1916 geboren in Berlijn waar op dat moment haar vader werkzaam is als militair attaché aan de Turkse ambassade in Duitsland. Zij groeit op in verschillende Europese landen en ontwikkelt zich daardoor tot een kosmopolitische, meertalige en tolerante vrouw. 
Aan de Sorbonne in Parijs studeert zij archeologie, maar tevens de Midden-Oosterse talen Hettitisch, Assyrisch en Hebreeuws.
In Turkije domineren op dat moment Duitse wetenschappers de archeologische activiteiten en doordat Halet deels in Duistland opgroeit en de Duitse taal goed spreekt vindt zij tijdens haar studie, stages en in haar latere professionele leven goede aansluiting bij hen.

Begin jaren vijftig van de vorige eeuw gaat zij als assistent van de Duitse professor Helmuth Bossert aan de slag in de Hettitische antieke stad Karatepe, gelegen tussen Osmaniye en Adana. 
Hier blijft zij jaren zelfstandig werkzaam en ook haar man, de dichter en architect Nail Çakırhan, voegt zich bij haar. Kinderen wil het echtpaar niet maar zij stoppen wel veel energie in de kinderen die wonen in de kleine dorpen van Zuidoost-Anatolië waar dan nog geen scholen zijn. Drie uur per dag geven zij les aan de meisjes en jongens uit de gezinnen waarvan de vaders aan de opgravingen werken en ook het kroost van de boeren uit de directe omgeving meldt zich al snel voor onderwijs.

Tot dan toe was het heel gewoon dat waardevolle archeologische vondsten naar de grote steden gebracht werden, vaak ver weg van de oorspronkelijke vindplaats.
Halet is een groot voorvechtster om de opgegraven schatten te laten waar ze zijn en daar ter plekke ten toon te stellen, in de vorm van een openlucht museum. 
Uiteindelijk is haar dat in Karatepe gelukt, iets wat bewijst dat zij een uiterst volhardende en doortastende vrouw in dat mannenbolwerk moet zijn geweest.
In 2014 overlijdt zij op bijna 100-jarige leeftijd als een vrouw die in haar leven veel historische hoogte- en dieptepunten meemaakt, maar ook de 4 duizend jaar oude Hettitsche beschaving weer tot leven weet te wekken.
Terecht dat je na je dood met zo’n mooi eerbetoon als deze mural van Yusuf Inan Güneş levend wordt gehouden.
En dankzij dit alles hebben wij een goede reden om op een volgende reis door Turkije hier naar terug te komen om het openluchtmuseum Karatepe-Aslantaş te gaan bezoeken. Wie wat bewaart, die heeft wat.